Ang Pagbabalik ni Duterte: Tagumpay para sa Masa, Trahedya para sa Hustisya — Ang Lihim na Kasunduan sa Pagbabalik ng Dating Pangulo

Muling umuga ang pulitika ng Pilipinas.
Matapos ang ilang buwang pananahimik, at mga bulung-bulungan tungkol sa kanyang kalusugan at sa mga kasong kinahaharap sa International Criminal Court (ICC), muling nagpakita sa publiko si dating Pangulong Rodrigo Roa Duterte. Ang kanyang pagbabalik ay sinalubong ng sigawan, galak, at pangamba—isang senyal na ang anino ng dating lider ay hindi kailanman tuluyang nawala.

Para sa ilan, ito ay tagumpay ng masa—ang pagbabalik ng lider na kanilang minahal, iginagalang, at pinaniniwalaang nagbigay ng disiplina at tapang sa bansa.
Ngunit para sa iba, ito ay trahedya para sa hustisya—isang paalala na hanggang ngayon, nananatiling malaya ang isang taong iniuugnay sa libu-libong pagkamatay sa ilalim ng “war on drugs.”

Ang Katahimikan Bago ang Bagyo

Pagkatapos ng kanyang termino noong 2022, halos hindi na lumabas si Duterte sa pampublikong eksena. Tahimik siyang nanirahan sa Davao, malayo sa ingay ng Maynila. Ngunit sa kabila ng katahimikang iyon, patuloy na kumikilos ang mga puwersang pulitikal sa likod ng tabing.

Noong unang bahagi ng taon, muling umigting ang usapin ng ICC investigation hinggil sa mga diumano’y crimes against humanity na naganap sa ilalim ng kanyang administrasyon. Ilang dating opisyal ng pulisya ang nagsimulang magsalita, at lumutang ang mga dokumentong maaaring magpatibay sa mga paratang.

Ngunit bago pa man umusad ang imbestigasyon, isang hindi inaasahang kaganapan ang nangyari — ang biglaang paglabas ni Duterte sa isang pampublikong pagtitipon sa Davao City, bitbit ang mensaheng magpapayanig sa bansa.

“Hindi pa ako tapos,” wika ng dating pangulo sa harap ng libo-libong tagasuporta.
“Mahal ko ang bayan, at kung kinakailangan kong bumalik, babalik ako.”

Ang Lihim na Kasunduan

Sa likod ng kanyang muling pagsulpot, umalingawngaw ang mga bulung-bulungan ng isang “lihim na kasunduan” — isang kompromisong pulitikal sa pagitan ng ilang makapangyarihang personalidad sa gobyerno at mga tagasuporta ni Duterte.

Ayon sa ilang source, layunin ng kasunduang ito na protektahan ang dating pangulo laban sa mga posibilidad ng extradition o legal na hablang kaugnay ng ICC, kapalit ng kanyang tahimik na suporta sa ilang pulitikong naghahanda para sa susunod na halalan.

Hindi kumpirmado ang mga detalye, ngunit maraming analista ang naniniwalang may katotohanan ito.

“Walang ganitong galaw na walang dahilan,” ayon sa isang political analyst. “Ang pagbabalik ni Duterte ay bahagi ng isang mas malawak na estratehiya—hindi ito basta sentimental na reunion.”

Kung totoo man, ang kasunduang ito ay simbolo ng kung gaano kalalim ang ugat ng kapangyarihan sa bansa: ang hustisya ay tila nagiging bagay na maaaring pag-usapan at hindi ipatupad.

Tagumpay para sa Masa

Sa kabila ng kontrobersiya, hindi maikakaila ang lakas ng suporta kay Duterte sa maraming Pilipino, lalo na sa Mindanao. Sa bawat paglabas niya, tila muling bumabalik ang diwa ng “tatay ng masa.”

“Mas gusto namin siya kaysa sa mga pulitikong puro salita lang,” sabi ng isang tricycle driver sa Davao.
“Siya lang ang lider na may tapang at malasakit.”

Sa mga ganitong pahayag, makikita na ang alaala ni Duterte ay hindi lang nakaukit sa kasaysayan kundi sa damdamin ng mga karaniwang mamamayan. Para sa kanila, siya ang simbolo ng disiplina, katapangan, at “tunay na pagbabago” — kahit pa marami ang kumokontra.

Trahedya para sa Hustisya

Ngunit habang muling ipinagdiriwang siya ng ilan, may mga pamilya ng biktima ng war on drugs na muling nasaktan sa kanyang pagbabalik.
Sa mga mata nila, ang pagbangon ni Duterte sa pulitika ay pagyurak sa pag-asa ng hustisya.

“Paano na kami? Patay ang anak ko. Hanggang ngayon, wala kaming nakuhang hustisya,” pahayag ng isang ina mula sa Caloocan.
“Habang sila’y nagpapalakpakan, kami’y umiiyak.”

Ayon sa mga grupo ng karapatang pantao, ang pagbabalik ng dating pangulo ay maaaring hadlangan ang proseso ng ICC at lumikha ng “climate of fear” para sa mga testigo.

“Ito ay insulto sa mga pamilya ng mga biktima,” ayon kay Atty. Maria Santos ng Human Rights Watch Philippines.
“Habang may kasunduan sa likod, may mga bangkay pa ring hindi nabibigyan ng hustisya.”

Isang Bansang Hati

Ang pagbabalik ni Duterte ay muling nagpaalala sa mga Pilipino kung gaano kahati ang bansa. Sa isang panig, ang mga tagasuporta na handang ipaglaban siya hanggang dulo; sa kabila naman, ang mga naniniwala na dapat siyang managot sa batas.

Maging sa larangan ng politika, muling nabuhay ang tensyon sa pagitan ng mga kampo ng mga Duterte at ng kasalukuyang administrasyon. May mga haka-haka na ito ay simula ng panibagong alyansa o marahil, bagong hidwaan.

“Ang pagbabalik ni Duterte ay hindi lang personal — ito ay simbolikong pahayag na kaya pa rin niyang impluwensyahan ang pulitika ng bansa,” wika ng isang political commentator.

Ang Tanong ng Pananagutan

Sa likod ng lahat, nananatiling bukas ang tanong: mananagot ba si Duterte?
Habang patuloy na tumatanggap siya ng papuri mula sa kanyang mga tagahanga, patuloy ding dumadami ang panawagan ng mga biktima at aktibista para sa hustisya.

Ngunit sa Pilipinas, kung saan ang kapangyarihan ay madalas mas malakas kaysa sa batas, tila mahaba pa ang lalakbayin bago makamit ang tunay na pananagutan.

Pagitan ng Liwanag at Dilim

Ang pagbabalik ni Rodrigo Duterte ay hindi lamang isang pulitikal na kaganapan — ito ay isang pagsubok sa moralidad ng bansa.
Ito ay tanong kung kaya bang itaguyod ng Pilipinas ang prinsipyo ng hustisya, o kung patuloy itong luluhod sa kapangyarihan ng mga personalidad na marunong sa laro ng politika.

Sa mata ng masa, siya ay bayani.
Sa mata ng mga biktima, siya ay simbolo ng takot.
At sa kasaysayan, siya ay mananatiling palaisipan — isang lider na minahal ng marami, ngunit kinatakutan din ng iilan.

Habang muling tumatayo si Duterte sa entablado ng politika, nakatingin ang buong bansa.
Ang ilan, may pag-asa.
Ang iba, may pangamba.

Ngunit sa dulo, nananatili ang isang katotohanan:
ang hustisya at katotohanan ay hindi dapat maging bahagi ng lihim na kasunduan.
Dahil ang tunay na tagumpay ng masa ay hindi nasusukat sa sigawan — kundi sa pagkamit ng katarungan para sa lahat